Χρηματοδότηση μικρομεσαίων επιχειρήσεων: λεφτά υπάρχουν αλλά που είναι;

Με τον πίθο των Δαναΐδων μοιάζει η χρηματοδότηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στην Ελλάδα από τα διαρθρωτικά ταμεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Αν και τα τελευταία χρόνια είναι διαθέσιμα για την ελληνική οικονομία δεκάδες δισ. ευρώ, λίγα τελικώς φτάνουν στην πραγματική οικονομία. Η εύκολη ερμηνεία, με δεδομένο το βεβαρημένο ιστορικό της ελληνικής δημόσιας διοίκησης, είναι ότι κάπου... χάνονται στον δρόμο. Ωστόσο, όπως διαπιστώνει η ίδια η Κομισιόν, αλλά και το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, ένας από τους πλέον καθοριστικούς παράγοντες είναι οι αγκυλώσεις της νομοθεσίας και η γραφειοκρατία, που εμπόδισαν τη ροή των χρημάτων από τα διαρθρωτικά ταμεία προς τις ελληνικές ΜμΕ και την περίοδο προ κρίσης.

Πριν από λίγες ημέρες ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, παρουσιάζοντας την πρόταση των Βρυξελλών για την ανάπτυξη στην Ελλάδα, ανέφερε μεταξύ άλλων ότι ποσό άνω των 4 δισεκατομμυρίων ευρώ είναι ήδη διαθέσιμο ως συνδρομή ρευστότητας για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ) από τα διαρθρωτικά ταμεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Συνολικά, δε, για την περίοδο 2007-2013 διατίθενται από τα διαρθρωτικά ταμεία της Ε.Ε. πάνω από 20 δισ. ευρώ για την ανασυγκρότηση της Ελλάδας και την αύξηση της απασχόλησης.

Με άλλα λόγια λεφτά... υπάρχουν, αλλά όπως η ίδια η Κομισιόν αναφέρει στην έκθεσή της, «οι ελληνικές αρχές εξακολουθούν να μην έχουν θέσει σε ισχύ ορισμένες τροποποιήσεις της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης οι οποίες επιτρέπουν τη συγχρηματοδότηση κεφαλαίων κίνησης για μικρομεσαίες επιχειρήσεις». Σε άλλο σημείο της ίδιας ανακοίνωσης τονίζεται το εξής: «Αν και δεν είναι μικρή η διαθέσιμη από την Ε.Ε. χρηματοδότηση για τη στήριξη έργων που αποβλέπουν στην ανάπτυξη στην Ελλάδα, δεν έχουν ακόμα υλοποιηθεί πλήρως τα οφέλη των διαρθρωτικών κονδυλίων. Αυτό οφείλεται σε διαφόρων ειδών διοικητικές εμπλοκές που δεν επιτρέπουν στη χρηματοδοτική στήριξη να φθάσει στην πραγματική οικονομία όπου είναι απαραίτητη».

Αποκαλυπτική είναι η έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου το οποίο αξιολόγησε τα χρηματοπιστωτικά μέσα που διατίθενται στις ΜμΕ και συγχρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και φέρνει ως παράδειγμα το ταμείο Jeremie. «Στην Ελλάδα η συμφωνία του ταμείου χαρτοφυλακίου (σ.σ.: αναφέρεται στο Jeremie) υπεγράφη τον Ιούνιο του 2007, πολύ πριν εκδηλωθεί η κρίση του δημόσιου χρέους του συγκεκριμένου κράτους-μέλους. Στις 30 Ιουνίου 2011 μόλις το 0,21% των 250 εκατομμυρίων ευρώ του ταμείου χαρτοφυλακίου είχε όντως καταβληθεί στις ΜμΕ. 

Οι ελληνικές ΜμΕ άρχισαν να λαμβάνουν υποστήριξη από το ΕΤΠΑ μόλις από τον Απρίλιο του 2011 και εξής. Δεδομένου ότι η Ελληνική Δημοκρατία και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων (ΕΤΕ) υπέγραψαν τη συμφωνία του ταμείου χαρτοφυλακίου νωρίς, οι προσκλήσεις υποβολής προσφορών θα μπορούσαν να είχαν δημοσιευθεί απευθείας από τον διαχειριστή του ταμείου, εάν το κράτος-μέλος δεν είχε καθυστερήσει τις ρυθμίσεις διακυβέρνησης του ταμείου χαρτοφυλακίου, ιδίως από το να τις εξαρτήσει από διορισμούς στις εμπλεκόμενες διαχειριστικές αρχές και στο συμβούλιο επενδύσεων του ταμείου», αναφέρει το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο. Από την απάντηση της Κομισιόν στην έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου προκύπτει ότι σχεδόν για κάθε πράξη μέχρι την έναρξη της χρηματοδότησης χρειαζόταν ένα έτος. 

Η συμφωνία μεταξύ του ΕΤΕ και της Ελλάδας για το Jeremie, και για αρχικό ποσό 100 εκατ. ευρώ, υπεγράφη τον Ιούνιο του 2007. Η σχετική επιστολή δαπανών υπεγράφη τον Οκτώβριο του 2008, ενώ το ποσό από το ΕΤΠΑ στο Jeremie μεταφέρθηκε τον Ιούνιο του 2009. Τον Οκτώβριο του 2010 τροποποιήθηκε η αρχική συμφωνία προκειμένου να αυξηθεί το αρχικό ποσό από τα 100 στα 250 εκατ. ευρώ.

Τι συνιστά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Ενας κρίσιμος παράγοντας για τη μη αξιοποίηση των κοινοτικών κονδυλίων και του μηχανισμού της μόχλευσης είναι στην παρούσα φάση η έλλειψη ρευστότητας. Σύμφωνα με την Κομισιόν, τα χρήματα από τα κοινοτικά ταμεία δεν φθάνουν στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ) λόγω της μειωμένης ζήτησης για επενδύσεις, του υψηλού κινδύνου που συνεπάγεται η χορήγηση δανείων σε ΜμΕ υπό τις παρούσες συνθήκες και της συνακόλουθης δυσκολίας τους να αντλήσουν την αναγκαία συγχρηματοδότηση από τις τράπεζες. Η Κομισιόν συνιστά, στην έκθεση για την ανάπτυξη, σε ελληνικό κράτος και τράπεζες να καταβάλουν μεγαλύτερες προσπάθειες για να επιταχυνθούν οι διαδικασίες και να εξαλειφθούν οι διοικητικές δυσχέρειες όσον αφορά την έγκριση των επιδοτήσεων.

Η δυσκολία πρόσβασης των ελληνικών ΜμΕ στο τραπεζικό σύστημα, λόγω της κρίσης που πλήττει την ελληνική οικονομία, αποτυπώνεται και στην ετήσια έκθεση της Κομισιόν για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Ηδη από το 2009 το 25% των ΜμΕ στην Ελλάδα αντιμετώπιζε πρόβλημα πρόσβασης στη χρηματοδότηση, έναντι 21% που ήταν το αντίστοιχο ποσοστό στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Το 2010 το ποσοστό των επιτυχημένων αιτήσεων δανειοδότησης μικρομεσαίων επιχειρήσεων από τις τράπεζες μειώθηκε στο 59,6% από 87,6% που ήταν το 2007, ενώ εκτιμάται ότι τώρα το ποσοστό είναι ακόμη χαμηλότερο.

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα επίσημα στοιχεία, υπάρχουν 745.677 μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες αποτελούν το 99,9% του συνόλου των επιχειρήσεων στη χώρα. Σε αυτές απασχολείται το 85,6% των εργαζομένων (το αντίστοιχο ποσοστό στην Ε.Ε.-27 είναι 66,9%) ενώ η προστιθέμενη αξία από τη δραστηριότητα των ελληνικών ΜμΕ υπολογίζεται σε 55 δισ. ευρώ (71,7% της συνολικής έναντι 58,4% στην Ε.Ε.-27).

Το 2010 εκτιμάται ότι υπήρχαν 30.000 λιγότερες ΜμΕ σε σχέση με το 2003, ενώ κατά την περίοδο της κρίσης υπολογίζεται ότι έχουν χαθεί πάνω από 135.000 θέσεις εργασίας στις ΜμΕ.